بیماری مننگوکوک(مننژیت)
| بیماری مننگوکوک | |
| علت | باکتری نایسریا مننژیتیدیس. اکثر موارد بیماری مننگوکوک توسط سروگروپ های A، B و C ایجاد می شود؛ در برخی موارد، عفونت ناشی از سروگروپ Y (در آمریکا ظهور کرده است) و X (آفریقا، اروپا، آمریکا) می باشد. سروگروپ W-135 مایه نگرانی است زیرا عامل شیوع این بیماری در عربستان سعودی و کشورهای جنوب صحرای آفریقا است. |
| نحوه انتقال | انتقال از طریق تماس مستقیم فرد به فرد و ذرات تنفسی حاصل از بینی و حلق افراد آلوده (بیماران یا ناقلین بدون علامت) رخ می دهد. انسان تنها مخزن این بیماری است. |
| ماهیت بیماری | اکثر عفونت ها سبب ایجاد بیماری بالینی نمی شود. بسیاری از افراد آلوده به ناقلین بدون علامت این باکتری تبدیل می شوند و به عنوان مخزن و منبع عفونت برای سایرین عمل می‌کنند. به عنوان یک قانون، بیماری اندمیک عمدتا در کودکان و نوجوانان رخ می دهد (بالاترین نرخ حمله در نوزادان 12-3 ماهه است)، در حالی که در اپیدمی مننگوکوک این میزان در کودکان بزرگتر و جوانان نیز افزایش می یابد. مننژیت مننگوکوک با آغاز ناگهانی سردرد شدید، تب، حالت تهوع، استفراغ، نورگریزی و سفتی گردن به اضافه نشانه های نورولوژیک گوناگون همراه است. حتی با درمان ضد میکروبی فوری در مراکز درمانی مناسب، این بیماری در 10-5 درصد موارد کشنده است؛ تا 20% افرادی که نجات یافته اند عوارض نورولوژیک دائمی خواهند داشت. سپتی سمی مننگوکوک که در آن انتشار سریع باکتری در جریان خون وجود دارد یک فرم غیرشایع از بیماری مننگوکوک می باشد که با فروپاشی سیستم گردش خون، بثورات پوستی هموراژیک و نرخ مرگ و میر بالا توصیف می‌شود. |
| توزیع جغرافیایی | موارد پراکنده در سراسر دنیا یافت می شوند. در مناطق معتدل، اکثر موارد در ماههای زمستان رخ می دهد. شیوع منطقه ای در فضاهای شلوغ و بسته (مانند خوابگاه ها، سربازخانه) رخ می دهند. در طی فصول خشک (نوامبر تا ژوئن)، اپیدمی و شیوع گسترده در کشورهای جنوب صحرای آفریقا رخ می دهد (از سنگال تا اتیوپی معروف به کمربند مننژیت آفریقا). گزارشات اخیر از شیوع سروگروپ Y بیماری مننگوکوک در آمریکا، شیوع مننگوکوک ناشی از سروگروپ W-135 در عربستان سعودی، کشورهای جنوب صحرای آفریقا بویژه بورکینافاسو، چاد و نیجر، و شیوع سروگروپ X در بورکینافاسو و نیجر پیشنهاد می کنند که این سروگروپ ها حائز اهمیت هستند. |
| خطر برای مسافران | بطور کلی، خطر بیماری مننگوکوک در مسافران پایین است. کسانی که به کشورهای توسعه یافته سفر می کنند ممکن است در معرض موارد پراکنده قرار گیرند (عمدتا سروگروپ های A، B یا C). شیوع بیماری مننگوکوک C در مدارس، کالج ها، سربازخانه ها و سایر مکان های تجمع نوجوانان و جوانان رخ می دهد. مسافران منطقه کمربند مننژیت در جنوب صحرای آفریقا ممکن است در معرض شیوع این بیماری (عمدتا سروگروپ های A و W135) قرار گیرند که در طی فصول خشک (آذر تا خرداد) میزبان بروز آن نسبتا بالا است. مسافرانی که برای مدت طولانی در تماس نزدیک با جمعیت بومی قرار دارند احتمالا خطر بالاتری برای این عفونت دارند. زائران مکه دارای خطر ویژه ای هستند. در حال حاضر، دریافت واکسن 4- ظرفیتی (A، C، Y و W-135) برای زائران مکه (حج تمتع و عمره) الزامی است. |
| اقدامات احتیاطی | از فضاهای شلوغ و محبوس اجتناب کنید. پس از تماس نزدیک با افراد مبتلا به بیماری مننگوکوک، باید مشاوره پزشکی در رابطه با پیشگیری بوسیله پیشگیری دارویی و واکسیناسیون دریافت شود. |
| واکسن | واکسن های پلی ساکاریدی و کانژوگه مننگوکوک واکسن های پلی ساکاریدی واکسن های پلی ساکاریدی مننگوکوک که در سطح بین المللی عرضه می شوند دو- ظرفیتی (A و C)، سه- ظرفیتی (A، C و W-135) یا چهار- ظرفیتی (A، C، Y و W-135) هستند. این واکسن ها، پلی ساکاریدهای کپسولی لیوفیلیزه و پایدار در برابر حرارت هستند که از سروگروپ های مننگوکوک خالص شده اند. واکسن های هر دو گروه A و C اثربخشی کوتاه مدت 100-85 درصد در کودکان و بزرگسالان نشان داده اند. با این حال، واکسن های گروه C در اطفال زیر 2 سال از بیماری پیشگیری نمی کنند و اثربخشی واکسن گروه A در اطفال زیر 1 سال مشخص نیست. نشان داده شده است که پلی‌ساکاریدهای گروه Y و W-135 فقط در کودکان بالای 2 سال ایمونوژنیک هستند. پاسخ آنتی بادی محافظت کننده در عرض 10 روز پس از واکسیناسیون رخ می دهد. در دانش آموزان و بزرگسالان بنظر می رسد که واکسن های پلی ساکاریدی دو- ظرفیتی و چهار- ظرفیتی حداقل بمدت 3 سال اثر محافظتی ایجاد می کنند ولی در کودکان زیر 4 سال، سطوح آنتی بادی اختصاصی به سرعت پس از 3-2 سال کاهش می یابد. در حال حاضر، واکسن های مننگوکوک دو- ظرفیتی و چهار- ظرفیتی برای ایمونیزاسیون گروه‌های پرخطر و همینطور ایمونیزاسیون گسترده برای کنترل شیوع مننگوکوک ناشی از سروگروپ های قابل پیشگیری با واکسن (به ترتیب A و C یا A، C، Y و W-135) توصیه می شوند. مسافرانی که به واکسن پلی ساکاریدی چهار- ظرفیتی (A، C، Y، W-135) دسترسی دارند بهتر است بجای واکسن دو- ظرفیتی از آن استفاده کنند زیرا محافظت اضافی در برابر سروگروپ های Yو W-135 ارائه می دهد. این واکسن ها در برابر سایر سروگروپ ها نظیر مننگوکوک گروه B و X محافظت ایجاد نمی کنند که در برخی کشورها از عوامل اصلی بیماری مننگوکوک هستند. |
اقدامات احتیاطی و موارد منع مصرف- واکسن پلی ساکاریدی واکسن های پلی ساکاریدی موجود که بصورت بین المللی عرضه می شوند ایمن هستند و عوارض سیستمیک قابل توجه بسیار نادر بوده است. شایع ترین عوارض جانبی، اریتم(سرخی) و درد خفیف در محل تزریق بمدت 2-1 روز هستند. تب بالای 38/5 درجه سلسیوس در 2% افراد واکسینه شده رخ می دهد. زمانی که پلی ساکاریدهای سروگروپ های مختلف در قالب واکسن های مننگوکوک دو- ظرفیتی یا چهار- ظرفیتی ترکیب می شوند تغییر معناداری در ایمنی یا ایمنی زایی واکسن مشاهده نمی شود. | |
| نوع واکسن | 1) واکسن پلی ساکاریدی خالص شده کپسول باکتری مننگوکوک (دو- ظرفیتی ، سه- ظرفیتی یا چهار- ظرفیتی) 2) واکسن های کانژوگه بر علیه سروگروپ های A، C، Y و W-135 3) واکسن کانژوگه MenA |
| تعداد دز | یک |
| طول مدت مصونیت | برای واکسن 1 و 2: 5-3 سال یا بیشتر؛ برای واکسن 3: نامشخص |
| موارد منع مصرف | عارضه جانبی جدی برای دز قبلی |
| عوارض جانبی | واکنش های موضعی خفیف (گاهی اوقات)؛ ندرتا تب |
| فاصله تا روز عزیمت | 2 هفته |
| موارد مصرف | واکسن 1 و 2: تمام مسافران کشورهای کمربند مننژیت در جنوب صحرای آفریقا و نواحی دارای اپیدمی؛ زائران حج عمره و تمتع (الزامی)؛ واکسن 3: جایگزین ارزان تر واکسن های 1 و 2 برای مسافران کشورهای آفریقایی بشدت اندمیک |
| اقدامات احتیاطی ویژه | کودکان زیر 2 سال با این واکسن محافظت نمی شوند. |
واکسن های کانژوگه مننگوکوک از طریق کونژوگاسیون پلی ساکارید به یک پروتئین حامل پاسخ ایمنی وابسته به سلول T بدست می آید. بنابراین، واکسن های کانژوگه با افزایش ایمونوژنیسیته در میان نوزادان و افزایش مدت مصونیت همراه هستند. واکسن های کانژوگه تک- ظرفیتی سروگروپ C اولین بار در سال 1999 مجوز گرفتند و هم اکنون در برنامه های واکسیناسیون ملی تعداد زیادی از کشورها گنجانده شده اند. در مقایسه با واکسن های پلی ساکاریدی گروه C، واکسن کانژوگه گروه C پاسخ آنتی بادی و حافظه ایمونولوژیک کافی ایجاد می کند حتی در نوزادانی که در 2، 3 و 4 ماهگی واکسینه شده اند. محافظت متقاطع رخ نمی دهد و مسافرانی که بوسیله واکسن کانژوگه سروگروپ C ایمونیزه شده اند در برابر سایر سروگروپ ها مصونیت ندارند. در سال 2010، واکسن کانژوگه سروگروپ A که برای استفاده در منطقه کمربند مننژیت آفریقا طراحی شده بود در هند و تعدادی از کشورهای آفریقایی تایید گردید. این واکسن که برای ایمونیزاسیون تک- دز افراد 29-1 ساله مجوز گرفته است، ایمن بوده و ایمنی زایی بالایی دارد. واکسن کانژوگه MenA در کمپین های گسترده واکسیناسیون در بورکینافاسو، مالی و نیجر استفاده شده است و استفاده از آن در کشورهای منطقه کمربند مننژیت آفریقا رو به افزایش است. دو واکسن کانژوگه چهار- ظرفیتی بر علیه سروگروپ های A، C، Y و W-135 در آمریکا شمالی مجوز گرفته اند و بتدریج در سایر کشورها نیز در دسترس قرار گرفته اند. در آمریکا و کانادا، این واکسن ها برای افراد 55-2 ساله مجاز هستند. یک دوره 2- دز از این واکسن ها نیز برای اطفال 23-9 ماهه تایید شده است. پیش بینی می شود که این واکسن ها کارآیی مشابهی در ایجاد مصونیت داشته باشند ولی مدت ایجاد مصونیت آنها از واکسن پلی ساکاریدی 4- ظرفیتی مننگوکوک بیشتر است. | |