بیماری پنوموکوک
علتباکتری استرپتوکوکوس پنومونیه
نحوه انتقالاین عفونت از طریق تماس مستقیم فرد به فرد بوسیله ذرات تنفسی یا تماس دهانی منتقل می شود. بسیاری از افراد ناقلین سالم و بدون علامت این باکتری هستند ولی مخزن حیوانی یا حشره ناقل وجود ندارد. 
ماهیت بیماریپنومونی همراه با آمپیم[1] و/ یا باکتریمی، تب وابسته به باکتریمی و مننژیت از شایع ترین تظاهرات عفونت تهاجمی پنوموکوک هستند. پنوموکوکسی یکی از دلایل اصلی پنومونی غیر باکتریمی می باشد. در کشورهای در حال توسعه، پنومونی غیر- باکتریمی عامل اکثر مرگ های پنوموکوک در کودکان است. عفونت های گوش میانی، سینوزیت و برونشیت غیرتهاجمی هستند و شدت تظاهرات آنها کمتر از عفونت پنوموکوک است ولی به مراتب شایع تر هستند. چندین بیماری زمینه ای احتمال ابتلا به بیماری پنوموکوک وخیم را افزایش می دهند. افزایش مقاومت پنوموکوک به آنتی بیوتیک ها بر اهیمت واکسیناسیون تاکید می کند. 
توزیع جغرافیاییعفونت پنوموکوک یکی از دلایل اصلی بیماری و مرگ و میر در سراسر جهان است. در سال 2005، WHO تخمین زد که سالیانه 1/6 میلیون مرگ بواسطه این باکتری رخ می دهد؛ این تخمین شامل مرگ 1-0/7 میلیون کودک زیر 5 سال بود. اکثر این مرگ و میرها در کشورهای فقیر رخ می دهند و شامل نسبت قابل توجهی از کودکان زیر 2 سال می باشند. در اروپا و آمریکا، استرپتوکوک پنومونیه شایع ترین دلیل پنومونی باکتریایی اکتسابی از جامعه در بزرگسالان می باشد. در این نواحی، بروز سالیانه بیماری پنوموکوک تهاجمی از 10 تا 100 مورد به ازای هر 100000 نفر جمعیت متغیر است. 
خطر برای مسافران هر چند معمولا مسافرت خطر ابتلا به بیماری پنوموکوک را افزایش نمی دهد، ممکن است دسترسی به مراقبت های سلامتی در طی مسافرت محدود باشد و خطر نتایج نامطلوب ناشی از این بیماری را افزایش می دهد. بنابراین پیش از سفر به کشورهایی با امکانات درمانی ضعیف، برای اطفال زیر 2 سال و کودکان و همینطور بزرگسالانی که دارای خطر خاص برای بیماری جدی هستند، واکسیناسیون بر علیه بیماری تهاجمی پنوموکوک توصیه می شود. شرایطی که فرد را مستعد عوارض عفونت های پنوموکوک می کنند عبارتند از: کم خونی گلبول قرمز داسی شکل و سایر اختلالات هموگلوبینی، نارسایی کلیوی مزمن، بیماری کبدی مزمن، سرکوب سیستم ایمنی پس از پیوند، عدم وجود طحال و اختلال عملکرد طحال، نشت مایع مغزی- نخاعی، دیابت ملیتوس و عفونت HIV. سالخوردگان بویژه افراد بالای 65 سال نیز با افزایش خطر بیماری پنوموکوک مواجه هستند. 
واکسن

واکسن های کانژوگه

واکسن های کانژوگه که حاوی 7 (PCV-7)، 10 (PCV-10) یا 13 (PCV-13) سروتیپ پنوموکوک می باشند در  حال حاضر موجود هستند. این واکسن ها فقط برای استفاده در کودکان 5 سال به پایین مجاز هستند. 

PCV-7 که در سال 2001 به بازار آمریکا عرضه شد بطور گسترده در سطح بین المللی برای واکسیناسیون کودکان 5-1 ساله موجود است. انتخاب مجموعه ای از سروتیپ ها باعث می شود این واکسن برای پیشگیری از بیماری پنوموکوک تهاجمی مناسب باشد (بویژه در کشورهای توسعه یافته). 

در سال 2009، واکسن PCV-10 در اروپا تایید گردید و در  حال حاضر در بخشهای مختلف جهان برای استفاده در کودکان 6 هفته تا 2 ساله موجود است. علاوه بر اجزای PCV-7، این واکسن 10- ظرفیتی شامل سه جزء دیگر نیز می باشد که مصونیت در برابر برخی از عفونت های غیرتهاجمی را تضمین می کند (عمدتا عفونت گوش میانی).  

PCV-13 در سال 2010 در آمریکا تایید گردید و در حال حاضر در سطح بین المللی برای ایمونیزاسیون کودکان 6 هفته تا 5 ساله استفاده می شود. این واکسن برای پیشگیری از بیماری پنوموکوک تهاجمی در خارج از کشورهای توسعه یافته نیز طراحی شده است و در مقابل پنومونی و عفونت گوش میانی ناشی از 13 سروتیپ پنوموکوک محافظت ایجاد می کند. 

پروفایل ایمنی و ایمنی زایی PCV-10 و PCV-13 در حد PCV-7 می باشد و سازگاری با سایر واکسن های مهم دوران کودکی اثبات شده است. برنامه واکسیناسیون اولیه با این PCVها شامل سه دز به اضافه یک دز تقویتی می باشد. 

واکسن پلی ساکاریدی

واکسن پلی ساکاریدی 23- ظرفیتی (PPV23) معرف سروتیپ هایی از پنوموکوک است که مسئول 90-85 درصد عفونت های تهاجمی پنوموکوک در آمریکا و سایر کشورهای توسعه یافته هستند. این واکسن بر علیه بیماری تهاجمی پنوموکوک و پنومونی در افراد سالم موثر است (بویژه در جوانان)، ولی در سایر گروه های سنی کارآیی کمتری نشان می دهد (بویژه در کودکان)؛ این واکسن فقط برای افراد بالای 2 سال مجاز است. واکسن پلی ساکاریدی 23-ظرفیتی معمولا برای کودکان و بزرگسالان دارای شرایط پزشکی خاص که مستعد عفونت پنوموکوک می باشند توصیه می شود، هر چند کارآیی آن در تعدادی از این شرایط پزشکی بخوبی مستند نشده است. در برخی کشورها نظیر آمریکا، واکسیناسیون روتین برای تمام افراد بالای 65 سال توصیه شده است. برای ایمونیزاسیون اولیه، PPV23 بصورت یک دز داخل- عضلانی (ترجیحا در عضله دلتوئید) یا یک دز زیرپوستی تزریق می شود. زمان‌بندی بهینه، فرکانس و اثربخشی بالینی دزهای اضافی PPV23 بخوبی تعریف نشده است و توصیه های ملی در رابطه با واکسیناسیون مجدد متنوع می باشد. با این حال، WHO بر اساس داده های مربوط به مدت مصونیت ناشی از این واکسن پیشنهاد کرده است که واکسیناسیون مجدد حداقل 5 سال پس از واکسیناسیون اول انجام شود. در افرادی که دز دوم PPV23 را دریافت می کنند ممکن است عوارض جانبی موضعی شایع تر باشد ولی عموما خود- محدود شونده بوده و شدید نیستند. 


 

[1]عبارت است از تجمع چرک در یکی از حفرات طبیعی بدن مانند پرده جنب.