دهیدراتاسیون(کم آبی)
دهیدراتاسیون(کم آبی)
دهیدراتاسیون زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما بیشتر از آن‌چه که مایعات می‌گیرد، از دست بدهد، زمانی که حجم آب نرمال بدن شما کاهش پیدا می‌کند، توازن مواد معدنی یعنی نمک‌ها و قندها در بدن شما به هم می‌خورد که می‌تواند بر شیوه عملکرد بدن تاثیر منفی داشته باشد.
آب بیش از دو سوم وزن بدن یک انسان سالم را تشکیل می‌دهد، مفاصل و چشم‌ها را مرطوب نگه می‌دارد، به هضم غذا کمک می‌کند، سموم و مواد زائد را دفع می‌کند و پوست را سالم نگه می‌دارد.
برخی از نشانه‌های هشداردهنده دهیدراتاسیون عبارت‌اند از:
احساس تشنگی و سرگیجه
خشکی دهان
خستگی
ادرار رنگ تیره با بوی قوی
ادرار کمتر از میزان نرمال
یک شیرخوار و کودک زمانی دچار دهیدراتاسیون است که موارد زیر را داشته باشد:
یک قسمت نرم(فونتانل یا ملاج) فرورفته در سر
اشک کم در زمان گریه
کاهش خیسی پوشک
خواب‌آلودگی
حتی زمانی که شما مقدار بسیار کمتری از مایعات را از دست بدهید بدن شما بسیار تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
چه عواملی باعث ایجاد دهیدراتاسیون می‌شود؟
دهیدراتاسیون معمولا با ننوشیدن مایعات کافی برای جایگزینی آب‌های از دست رفته ایجاد می‌شود.
دما و آب و هوا، میزان فعالیت های فیزیکی(به خصوص در آب‌وهوای گرم) و رژیم غذایی می‌توانند به ایجاد دهیدراتاسیون کمک کنند. شما در نتیجه بیماری نیز ممکن است دهیدراته شوید از جمله آن‌ها می‌توان به استفراغ، اسهال و تعریق حاصل از تب اشاره کرد.
چه کسانی در معرض خطر دهیدراتاسیون قرار می‌گیرند؟
هر فردی می‌تواند دهیدراته شود اما برخی از گروه‌ها به صورت خاص در خطر قرار دارند از جمله آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
نوزادان و کودکان: آن‌ها وزن بدن پایینی دارند و نسبت به میزان کم کاهش مایعات نیز حساس هستند.
افراد مسن‌تر: آن‌ها ممکن است از دهیدراتاسیون کمتر آگاه باشند و همچنان بایستی میزان کافی مایعات بنوشند.
افراد با یک بیماری مزمن مانند دیابت و یا اعتیاد به الکل
ورزشکاران: آن‌ها ممکن است در زمان تمرین برای دوره‌های طولانی مقدار زیادی آب و مایعات بدن را از طریق تعریق از دست بدهند.
چه کار بایستی انجام داد؟
اگر آب بدن شما از دست رفته میزان کافی مایعات مانند آب و همچنین آب‌میوه رقیق شده بنوشید، این‌ها نسبت به میزان بالای چای و قهوه بسیار موثرتر هستند. نوشیدنی‌های گازدار ممکن است از میزان مدنظر مورد نظر شما قند بیشتری داشته باشند و مصرف میزان بالای آن‌ها دشوارتر است.
اگر به دلیل استفراغ نمی‌توانید آب را بنوشید میزان کم در دفعات بالا را امتحان کنید.
نوزادان و کودکان کوچک که دهیدراته هستند نبایستی میزان بالای آب را به تنهایی به عنوان جایگزینی مایعات استفاده کنند، این مسئله به این خاطر است که می‌تواند سطح پایین مواد معدنی در بدن آن‌ها را بسیار رقیق کند که به مشکلات دیگری ختم می‌شود. در عوض آن‌ها بایستی محلول‌های آب‌رسانی مجدد رقیق شده را به تدریج دریافت کنند(در داروخانه‌ها امکان تهیه آن‌ها وجود دارد). در صورت عدم درمان، دهیدراتاسیون شدید می‌تواند جدی باشد و باعث تشنج، آسیب مغزی و مرگ شود.
چه زمانی بایستی به پزشک رجوع کنید.
در صورتی که علائم ادامه پیدا کند علی‌رغم این‌که مایعات کافی مصرف می‌شود و همچنان کودک و یا نوزاد شما دهیدراته به نظر می‌رسد به پزشک مراجعه کنید. اگر پزشک احتمال دهیدراتاسیون را درنظر بگیرد ممکن است یک آزمایش خون و یا ادرار را برای بررسی توازن نمک‌ها(سدیم و پتاسیم) در بدن الزامی بداند.
در صورت هر یک از علائم زیر با پزشک خود حتی در خارج از ساعات عادی تماس بگیرید:
تشنگی شدید
احساس خستگی و گیجی بیش از اندازه و یا سردرگمی
نداشتن ادرار برای بیش از 8 ساعت
ضربان قلب شدید
سرگیجه در زمان ایستادن که بعد از چندثانیه بهبود پیدا نمی‌کند.
همچنین در صورتی که کودک شما 6 بار و یا بیشتر دفع اسهالی در 24 ساعت گذشته داشته و یا این که 3 بار و یا بیشتر در 24 ساعت گذشته استفراغ داشته بلافاصله بایستی با پزشک تماس بگیرید.
علائم دهیدراتاسیون
دهیدراتاسیون می‌تواند خفیف، متوسط و شدید باشد و این مسئله به میزان وزن از دست رفته بدن از طریق مایعات بستگی دارد.
2 نشانه اولیه دهیدراتاسیون عبارت‌اند از تشنگی و ادرار تیره و غلیظ. این روش بدن برای افزایش جذب آب و کاهش از دست رفتن آن است.
علائم دیگر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
سرگیجه و یا گیجی
سردرد
خستگی
خشکی دهان و لب و چشم
مقدار کم ادرار(کمتر از 2 یا 3 بار در روز)
دهیدراتاسیون می‌تواند به از دست رفتن قدرت و استقامت نیز منجر شود که دلیل اصلی خستگی ناشی از حرارت و گرما محسوب می‌شود. شما بایستی بتوانید با نوشیدن مایعات بیشتر دهیدراتاسیون را برطرف کنید.
اگر دهیدراتاسیون ادامه‌دار(مزمن) باشد می‌تواند بر روی عملکرد کلیه تاثیر بگذارد و خطر ابتلا به سنگ‌های کلیه را نیز افزایش دهد و همچنین می‌تواند به آسیب ماهیچه و یبوست نیز منجر شود.
دهیدراسیون شدید
اگر دهیدراسیون درمان نشود می‌تواند بسیار شدید گردد، دهیدراسیون شدید یک فوریت پزشکی است و به توجه پزشکی سریع نیاز دارد. بلافاصله در صورت داشتن علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
خستگی غیرمعمول، گیجی، سردرگمی و یا احتمال دهیدراتاسیون شدید.
سرگیجه در زمان ایستادن که بعد از چندثانیه برطرف نمی‌شود.
نداشتن ادرار برای 8 ساعت پیاپی.
نبض ضعیف.
نبض سریع.
حملات تشنج.
سطح پایین هوشیاری.
اگر دهیدراتاسیون شدید بلافاصله درمان نشود می‌تواند به عوارضی منجر گردد. این سطح از دهیدراتاسیون به درمان در بیمارستان نیاز دارد و شما برای جبران از دست رفتن قابل توجه مایعات تحت درمان قرار می‌گیرید.
دهیدراتاسیون در نوزادان
یک نوزاد ممکن است در صورت داشتن علائم زیر دهیدراته باشد:
یک نقطه نرم فرورفته در سر
میزان کم اشک در زمان گریه کردن
خشکی دهان
پوشک‌های خیس کمتر
ادرار زرد تیره
خواب‌آلودگی
تنفس تند
دست و پاهای سرد و لکه‌دار
علل دهیدراتاسیون
دهیدراتاسیون به دلیل ننوشیدن میزان کافی مایعات و از دست رفتن مایعات بیشتر از میزان جذب آن‌ها ایجاد می‌شود. مایعات ممکن است از طریق تعریق، گریه کردن، استفراغ و ادرار و یا اسهال از دست برود. شدت دهیدراتاسیون می‌تواند به عوامل متعددی بستگی داشته باشد از جمله آب و هوا، سطح فعالیت فیزیکی و رژیم غذایی.
چندین دلیل برای دهیدراتاسیون وجود دارد که در پایین توصیف می‌شود.
بیماری
دهیدراتاسیون اغلب نتیجه یک بیماری به عنوان مثال گاستروآنتریت است که در آن مایع از طریق دوره‌های پیوسته اسهال و استفراغ از دست می‌رود.
تعریق
شما در صورت تعریق شدید بعد از تب و یا ورزش شدید و همچنین فعالیت های بدنی در شرایط آب و هوایی گرم دهیدراته می‌شوید.
در این شرایط نوشیدن آب به صورت منظم برای جایگزینی مایعات از دست رفته از اهمیت زیادی برخوردار است. لزوما نیازی نیست که هوا خیلی گرم باشد تا شما میزان قابل توجهی مایعات را از طریق تعریق از دست بدهید.
کودکان و نوجوانان به صورت خاص در خطر قرار دارند زیرا آن‌ها به علائم مربوط به دهیدراتاسیون بی‌توجهی می‌کنند و یا نمی‌دانند که بایستی آن‌ها را شناسایی کرد و تحت درمان قرار داد.
الکل
دهیدراتاسیون می‌تواند در نتیجه نوشیدن مقدار بیش از اندازه الکل رخ دهد، الکل مدر است و این مسئله به این معناست که باعث می‌شود ادرار بیشتری داشته باشید، سردرد مربوط به خماری بعد از مستی نشان می‌دهد که بدن شما دهیدراته است و شما بایستی سعی کنید مقدار زیادی آب بنوشید.
دیابت
اگر شما مبتلا به دیابت هستید، در خطر دهیدراتاسیون قرار دارید زیرا سطوح بالای گلوکز درجریان خون شما وجود دارد، کلیه‌ها سعی می‌کنند تا گلوکز را با ایجاد ادرار بیشتر دفع کنند و بدن شما ممکن است از ادرار بیش از اندازه دهیدراته شود.
چه کسانی در معرض خطر قرار دارند؟
گروه‌هایی از افراد در خطر دهیدراتاسیون قرار دارند از جمله آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
نوزادان و کودکان: وزن پایین بدن آن‌ها را حتی نسبت به از دست رفتن مقدار کم مایعات حساس می‌کند.
افراد مسن: آن‌ها ممکن است از دهیدراته شدن بدن خیلی آگاه نباشند و درک نکنند که باید مایعات بیشتری بنوشند.
افراد با یک بیماری مزمن مانند دیابت و یا اعتیاد به الکل.
ورزشکاران: آن‌ها ممکن است مقدار زیادی از مایعات را در اثر تعریق در زمان ورزش برای دوره‌های طولانی از دست بدهند.
هیپوناترمیا
مصرف بیش از حد مایعات در زمان ورزش امکانپذیر است، این مسئله با عنوان هیپوناترمیا شناخته می‌شود که به دلیل سطوح پایین سدیم یا نمک در خون است و می‌تواند زمانی رخ دهد که مقدار بیش از اندازه آب در طول یک دوره کوتاه نوشیده می‌شود.
هیپوناترمیا گاهی اوقات بر روی ورزشکارانی تاثیر می‌گذارد که سطح سدیم خون آن‌ها به دلیل تعریق کاهش پیدا می‌کند و بعد با نوشیدن میزان قابل توجهی آب رقیق تر می‌شود. علائم هیپوناترمیا عبارت‌اند از حالت تهوع، استفراغ و سردرد. در موارد شدید مغز ممکن است متورم شود و در نتیجه سرگیجه و همچنین تشنج و کما و در موارد نادر مرگ نیز ممکن است رخ دهد.
درمان دهیدراتاسیون
بهترین شیوه برای درمان دهیدراتاسیون آب‌رسانی مجدد به بدن از طریق نوشیدن مقدار زیاد مایعات مانند آب و همچنین آب‌میوه‌های رقیق است، یک نوشیدنی شیرین می‌تواند به جایگزینی قند از دست رفته کمک کند و یک میان‌وعده نمکی نیز می‌تواند به جایگزینی نمک‌های از دست رفته کمک کند.
کودکان
اگر کودک شما دهیدراته شده بلافاصله او را به پزشک ببرید، آن‌ها می‌توانند درمان‌های مناسب مانند موارد اشاره شده در پایین را تجویز کنند.
مقدار زیادی از مایعات مانند شیر مادر و یا شیرخشک به کودک بدهید و بهتر است که مقادیر کم مایعات با دفعات بالا به کودک داده شود.
شیرخشک کودک را رقیق نکنید. کودکانی که از شیرخشک استفاده می‌کنند و کودکانی که غذای جامد مصرف می‌کنند می‌توانند آب بیشتری بنوشند.
از دادن آب‌میوه به کودک به خصوص در صورتی که آن‌ها اسهال و استفراغ دارند، خودداری کنید زیرا این مسئله باعث می‌شود، وضعیتشان تشدید گردد.
دادن جرعه‌های محلول ORSچندین بار در ساعت علاوه بر غذای معمول(شیر مادر، شیرخشک و آب) به جایگزینی مایعات و نمک‌ها و قند از دست رفته کمک می‌کند.
نوزادان و کودکانی که دهیدراته هستند نبایستی تنها آب دریافت کنند زیرا باعث می‌شود سطح پایین مواد معدنی در بدنشان حتی بیشتر کاهش یابد و این مسئله مشکل را بدتر می‌کند، در عوض آن‌ها بایستی آب‌میوه رقیق شده و یا ORS ویژه دریافت کنند.
در صورتی که شما و یا کودکتان نمی‌توانید به دلیل استفراغ مایعات را بنوشید میزان کم با دفعات بالا را امتحان کنید. استفاده از یک قاشق و یا سرنگ برای دادن میزان کمی از مایعات برای کودک ساده‌تر خواهد بود.
محلول‌های آب‌رسانی خوراکی
زمانی که دهیدراته هستید شکر و قند را نیز به همراه آب از دست می‌دهید. نوشیدن مایعات آب‌رسانی مجدد این امکان را در اختیار شما قرار می‌دهد تا توازن درستی از مایعات بدن را برقرار کنید. این مایعات بایستی شامل ترکیبی از نمک‌های سدیم و پتاسیم و گلوکز و نشاسته باشند. چندین نوع مختلف از محصولات آب‌رسانی مجدد در داروخانه‌ها بدون نسخه و یا همراه با نسخه از جمله محلول‌هایی در دسترس هستند که برای کودکان و نوجوانان مناسب می‌باشند.
از پزشک و داروساز خود درباره مناسب‌ترین محلول‌های آب‌رسانی مجدد برای خودتان و کودکتان مشاوره دریافت کنید.
دهیدراتاسیون شدید
در صورتی که فکر می‌کنید فردی شدیدا دهیدراته است بلافاصله کمک پزشکی بگیرید(به علائم دهیدراتاسیون شدید رجوع شود).
آن‌ها ممکن است برای درمان در بیمارستان پذیرش شوند، به صورت خاص نوزادان و کودکان و افراد مسن به درمان فوری در صورت دهیدراتاسیون نیاز خواهند داشت.
مایعات از طریق بینی با استفاده از یک لوله بینی- معده ای و یا با استفاده از تجویز سرم نمکی داخل وریدی می‌تواند داده شود، این روش ها مواد غذایی ضروری را سریع‌تر از محلول‌های نوشیدنی فراهم می‌آورند.
اگر شما قبلا جراحی روده داشته‌اید برخی از محلول‌های آب‌رسانی مجدد ممکن است حاوی نمک‌های کافی نباشد، در این صورت شما به یک محلول قدرت‌مندتر نیاز دارید. پزشک و جراح شما می‌تواند یک محلول آب‌رسانی را برای شما توصیه کند.
پیشگیری از دهیدراتاسیون
شما بایستی مایعات کافی مصرف کنید تا از دهیدراتاسیون پیشگیری به عمل بیاورید.
بیشتر زمان‌ها شما می‌توانید با نوشیدن مقدار کافی آب به صورت منظم در سراسر روز از دهیدراتاسیون پیشگیری به عمل بیاورید. بر اساس میزان تشنگی خود عمل کنید اما آگاه باشید که در آب و هوای گرم در زمان تمرین و همچنین در طی بیماری بایستی مایعات بیشتری بنوشید.
دهیدراتاسیون خفیف می‌تواند با نوشیدن آب بیشتر و همچنین آب میوه رقیق شده درمان شود. در صورت ضرورت شما می‌توانید محلول‌های آب‌رسانی خوراکی یا ORS را از داروخانه‌ها تهیه کنید. به صورت یک راهنما رنگ ادرار روشن و شفاف و کمرنگ یک نشانه خوب است که مجددا هیدراته شده‌اید.
نوشیدن منظم
اگر شما فعال هستید و یا اگر آب و هوا به شکل خاص گرم است خطر بالاتر دهیدراتاسیون وجود دارد. به منظور پیشگیری از دهیدراتاسیون شما بایستی مصرف مایعات خود را بالا ببرید.
از آن جا که افراد مختلف با سرعت متفاوتی عرق می‌کنند ارائه دستورالعمل‌های خاص که هر فرد چه مقدار مایعات بایستی بنوشد دشوار است، با این حال شما بایستی در زمان تمرین کردن و ورزش کردن مایعات بیشتری بنوشید و این مسئله به خصوص برای هیدراته نگه داشتن بدن حائز اهمیت است. اگر شما در شرایط آب و هوایی گرم تمرین می‌کنید. این موضوع به این خاطر است که شما تعریق بیشتری خواهید داشت و آب بیشتری از بدن شما با سرعت بیشتری هم از دست خواهد رفت.
به ندرت نوشیدن مایعات بیشتر از آن چه که بدنتان می‌تواند پردازش کند میزان سدیم یا همان نمک خون را کاهش می‌دهد و این مسئله می‌تواند به یک بیماری جدی و احتمالا کشنده منجر شود که هیپوناترمیا نام دارد. اگر بعد از نوشیدن آب احساس نفخ یا ناراحتی کردید نوشیدن را متوقف کنید و دقایقی بنشینید و فعالیتی انجام ندهید تا خود را بازیابی نمایید.
بیماری
اگر شما و یا کودکتان و یا فردی که از او مراقبت می‌کنید بیمار است به خصوص تب، استفراغ و اسهال دارد خطر بالای دهیدراتاسیون وجود دارد و در نتیجه جایگزینی مایعات با سرعت هرچه تمام‌تر از اهمیت زیادی برخوردار است.
توصیه برای کودکان
هیچ توصیه خاصی برای میزان آب و یا دیگر مایعاتی که کودکان نیاز دارند، وجود ندارد.
با این حال جایگزینی مایعات از دست رفته برای کودکان به منظور پیشگیری از دهیدراتاسیون از اهمیت زیادی برخوردار است. مانند بزرگسالان، کودکان در زمان قرار گرفتن در آب و هوای گرم‌تر آب بیشتری را از دست می‌دهند و این مسئله در زمانی که از لحاظ فیزیکی فعال هستند نیز صدق می‌کند. شما بایستی نوشیدنی‌های سالم را به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی متوازن و سالم در اختیار کودکانتان قرار دهید.