ارتفاع

فشار هوا با افزایش ارتفاع کاهش می یابد که منجر به کاهش فشار جزئی اکسیژن و هیپوکسی می شود. برای مثال، در ارتفاع 2500 متری شهر ویل در ایالت کلرادو فشار جزئی اکسیژن 26% کمتر از سطح دریا و در شهر لاپاز کشور بولیوی (ارتفاع4000 متری) 41% کمتر از سطح دریا است. این شرایط باعث تنش جدی در بدن می‌شود و حداقل چند روز برای وفق پذیری با شرایط جدید زمان لازم است؛ میزان وفق پذیری ممکن است با شرایط پزشکی خاص فرد محدود شود (بویژه در بیماری ریوی). افزایش اکسیژن آلوئولار از طریق افزایش تهویه برای وفق پذیری مهم است؛ این فرآیند در ارتفاع 1500 متری شروع می شود. علیرغم موفقیت در وفق پذیری، اعمال هوازی[1] با مشکل انجام می شود و مسافران ممکن است دشواری در به خواب رفتن را تجربه کنند. 

بیماری ارتفاع- بالا (HAI) زمانی ایجاد می شود که تنش هیپوکسیک فراتر از قابلیت وفق پذیری فرد باشد. HAI می تواند در ارتفاع بالای 2100 متر رخ دهد ولی در ارتفاع بالای 2750 متر شایع تر می باشد. در استراحتگاه اسکای کلرادو، میزان بروز HAI از 15 تا 40 درصد متغیر است (بسته به ارتفاع محل خواب). این حساسیت عمدتا ژنتیکی است ولی سرعت صعود در ارتفاعات و خوابیدن در ارتفاع بالا عوامل موثری هستند. سن، جنسیت و تناسب اندام تاثیر ناچیزی دارند. 

علائم HAI شامل بیماری حاد کوهستان (AMS)، گاها اِدم ریوی در ارتفاع بالا و ندرتا اِدم مغزی در ارتفاع بالا می‌باشد. هر چند دو حالت آخر شایع نیستند ولی بطور بالقوه مرگ آور هستند. AMS ممکن است 2-1 ساعت پس از ورود به ارتفاع بالا رخ دهد. در ابتدا سردرد و در ادامه بی اشتهایی، حالت تهوع، بی خوابی، خستگی و رخوت مشاهده می شود. این علائم معمولا در عرض 48-24 ساعت بطور خودبخودی برطرف می شوند و با استفاده از کپسول اکسیژن، داروهای مسکن و ضد تهوع بهبود می یابند. استازولامید (5 میلیگرم/ کیلوگرم در روز) یک درمان پیشگیرانه موثر برای تمام موارد HAI است؛ مصرف این دارو یک روز پیش از سفر به ارتفاع شروع می شود و پس از آن تا 2 روز اول ادامه می یابد. استازولامید نباید توسط افراد دارای سابقه آلرژی به داروهای سولفونامید مصرف شود. 

تنها برخی از شرایط پزشکی برای سفر به ارتفاعات دارای ممنوعیت هستند که عبارتند از: آنژین ناپایدار، هیپرتانسیون ریوی، بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) و کم خونی سلول داسی شکل. بطور کلی افراد مبتلا به بیماری عروق کرونر پایدار، فشار خون بالا، دیابت، آسم یا COPD خفیف و زنان باردار بخوبی ارتفاع بالا را تحمل می کنند ولی ممکن است به نظارت بر شرایط خود نیاز داشته باشند. عمدتا منبع اکسیژن قابل حمل یا ثابت به وفور در استراحتگاه های مرتفع یافت می شوند و با رفع تنش هیپوکسی، سایر خطرات بالقوه ناشی از ارتفاع نیز برطرف می شود. 

اقدامات احتیاطی برای مسافرانی که به ارتفاع بالا عادت ندارند

  • در صورت امکان از سفرهای یک روزه همراه با خواب در ارتفاع بالای 2750 متر اجتناب کنید. به منظور کاهش احتمال AMS، حداقل یک شب در ارتفاع 2500-2000 متر توقف کنید.
  • در 24 ساعت اول حضور در ارتفاع بالا از فعالیت بیش از حد و مصرف الکل خودداری کنید؛ آب بیشتری بنوشید.
  • اگر سفر مستقیم به ارتفاع بالای 2750 متر اجتناب ناپذیر است مصرف پیشگیرانه داروی استازولامید را در نظر بگیرید. همچنین مصرف استازولامید در اوایل شروع علائم AMS موثر می باشد.
  • مسافرانی که قصد دارند به ارتفاع بالا صعود یا کوچ کنند نیازمند دوره وفق پذیری تدریجی با این شرایط هستند.
  • افراد مبتلا به بیماریهای قلبی- عروقی و ریوی باید پیش از سفر به ارتفاع بالا با پزشک خود مشورت کنند.
  • مسافران ارتفاع بالا باید در صورت تجربه علائم زیر درخواست کمک های پزشکی کنند:
  • علائم شدید  AMSیا تداوم این علائم برای بیش از دو روز؛
  • تنگی نفس پیشرونده همراه با سرفه و خستگی؛
  • آتاکسی[2] یا تغییر وضعیت روانی.

[1]  فعالیت های ذهنی و جسمی نیازمند اکسیژن

[2]  آتاکسی ناهماهنگی یا بی نظمی حرکات عضلات است به شرطی که ضعف ماهیچه‌ای وجود نداشته باشد. آتاکسی می‌تواند حرکت چشم، تکلم، تک تک اندام‌ها، تنه یا راه رفتن را مختل کند.